Meme kanseri, memede başlayan bir kanser türüdür. Meme hücrelerinin kontrol edilemez şekilde büyümesiyle başlar. Bu hücreler genelde çekilen göğüs filminde görülebilen ya da yumru olarak hissedilebilen bir kitle oluşturur. Memede hissedilen kitlelerin çoğu kötü huylu değildir. İyi huylu bu tümörler meme dokusunun dışına yayılmazlar. Hücreler çevre dokularda büyüyebiliyorsa ya da vücudun uzak bölgelerine yayılabiliyorsa (metastaz) tümör kötü huyludur (kanser). Meme kanseri neredeyse tamamen kadınlarda görülür, ancak nadir olarak erkeklerde de ortaya çıkabilir.¹

Meme kanseri bütün dünyada ve ülkemizde kadınlarda görülen kanser türleri arasında birinci sırada yer almaktadır.^2,3 Hayat boyu her 8 kadından birinin kansere yakalanma riski vardır.⁴ Dünya çapında 2020 yılında yaklaşık 2,3 milyon kadın yeni meme kanseri tanısı almıştır.⁵

Meme kanserine ne neden olur? Kanser nasıl ortaya çıkar?
Normal meme hücrelerinin çekirdeğindeki DNA’daki değişimler ya da mutasyonlar bu hücrenin kanserli bir hücre, yani kontrolsüz büyüyen bir hücre haline gelmesine yol açabilir.

Bazı DNA değişiklikleri genetiktir; yani ana babadan çocuğa geçer. Fakat başka bazı yaşam tarzıyla ilgili risk faktörleri de meme kanseri riskini artırabilir: Örneğin yeme miktarı, egzersiz yapılıp yapılmadığı önemli belirleyiciler olabilir. Hormonların da meme kanseri konusunda önemli bir etken olduğu görülmektedir ama bunun mekanizması henüz tam olarak bilinmemektedir.⁶

• Kadın olmak: Sadece kadın olmak meme kanserinin başlıca risk faktörüdür. Erkeklerde de meme kanseri görülür ama bu hastalık kadınlarda erkeklere kıyasla daha fazla görülür.¹

• Yaşlanmak: Çoğu meme kanseri 55 yaş ve üstü kadınlarda görülmektedir.¹

• Bazı kalıtsal genler: Meme kanseri olgularının %5 ila %10’unu kalıtımsaldır ve meme kanserine yatkınlık yaratan mutasyonlar başlıca BRCA1 ve BRCA2 genlerinde görülür.¹

• Kisisel meme kanseri geçmişi: Bir memesinde kanser olan kadınlarda ikinci memede ya da aynı memenin bir başka yerinde yeni bir kanser ortaya çıkma riski daha yüksektir.¹

• Ailede meme kanseri geçmişi: Birinci derece yakınında meme kanseri olan kadınlarda meme kanserine yakalanma riski yaklaşık iki katına çıkmaktadır.¹

• Irk ve etnik köken: Genel olarak, beyaz kadınlarda Afrikalı-Amerikalı kadınlara göre meme kanseri oluşma olasılığı biraz daha yüksektir.¹

• Uzun boylu olmak: Pek çok çalışmada daha uzun boylu kadınların kısa boylu kadınlara kıyasla meme kanseri oluşma riskinin daha yüksek olduğu gösterilmiştir.¹

• Yoğun meme dokusu: Yoğun meme dokusu (mamografide saptanan) olan kadınlar normal dokusu olan kadınlara göre 1,5 ila 2 kat daha fazla meme kanseri riski taşımaktadır.¹

• Kanser olmayan (iyi huylu) bazı meme hastalıkları: Memede birçok farklı hastalık ve doku değişikliği görülebilir. Bu değişiklikler kendi içlerinde klinik ve yapısal özelliklerine göre pek çok gruba ayrılır. Bazı değişiklikler meme kanseri riskini arttırabilir.¹

• Adetlerin (regl) 12 yaşından önce başlaması: İlk adetini erken yaşlarda görenler, yaşam boyu daha uzun süre östrojen ve progesteron hormonlarına maruz kalacaklarından dolayı meme kanseri riski az da olsa artmaktadır.¹

• 55 yaşından sonra menopoz: İleri yaşta (>55 yaş) menopoza girmek meme kanseri riskini arttırmaktadır.¹

• Göğüs bölgesine radyasyon uygulanmış olması: Özellikle memeler gelişim aşamasındayken göğüs bölgesine uygulanan radyasyonla meme kanseri riski artmaktadır.¹

• Dietilstilbestrole (DES) maruz kalınmış olması: Hamileliğinde annesi dietilstilbestrol (DES) kullanmış olan kadınların meme kanserine yakalanma oranı az da olsa daha yüksektir.¹

• Alkol: Günde 2 ila 3 kadeh alkol tüketen kadınlarda kanser gelişme riski, tüketmeyenlere kıyasla yaklaşık %20 daha fazladır.²

• Aşırı kilo ya da obezite: Menopoz sonrası dönemde (yumurtalıklar östrojen hormonu üretimini durdurduğunda) kadınların östrojeninin çoğu yağ dokusundan gelir. Daha fazla yağ dokusuna sahip olmak menopoz sonrası dönemde östrojen düzeylerini artırabilir; bu da meme kanseri riskini artırır. Ayrıca aşırı kilolu kadınların kan insülin düzeyleri daha yüksek olabilir; bu da meme kanseri riskini artırabilir.²

• Fiziksel olarak aktif olmamak: Fiziksel aktivitenin, özellikle menopoz sonrası kadınlarda meme kanseri riskini azalttığına ilişkin kanıtlar giderek çoğalmaktadır.²

• Çocuk sahibi olmamak: Çocuk sahibi olmayan ya da ilk çocuğunu 30 yaşından sonra doğuran kadınlarda meme kanseri riski biraz daha yüksektir.²

• Emzirmemiş olmak: Pek çok çalışma, özellikle 1 yıl ya da daha uzun süre boyunca emzirmenin meme kanseri riskini bir parça azalttığını göstermektedir.²

• Doğum kontrolü: Bazı doğum kontrolü yöntemleri, örneğin doğum kontrol hapları hormon içerdikleri için, meme kanseri riskini artırabilir.²

• Menopozdan sonra hormon tedavisi: Menopoz sonrası (östrojen ve çoğu zaman birlikte progesteronla) hormon tedavisi meme kanseri riskini artırabilir. Tedavinin kesilmesinin ardından 5 yıl içinde meme kanseri riskinin genel popülasyon düzeyine döndüğü görülmektedir.²

• Çevresel kimyasallar: Bazı plastikler, bazı kozmetikler, kişisel bakım ürünleri, pestisitler ve PCB’lerde (poliklorlu bifeniller) bulunan östrojene benzer yapıdaki bileşikler kuramsal olarak meme kanseri riskini artırabilir.³

• Tütün kullanımı: Son yıllarda yapılan çalışmalarda uzun süreli ağır sigara kullanımının meme kanseri riskini bir parça artırdığı görülmüştür.³

• Gece vardiyası: Bazı çalışmalada gece çalışan kadınların, örneğin gece vardiyasındaki hemşirelerin meme kanseri riskinin daha yüksek olabileceğini öne sürülmektedir.

• Sağlıklı bir kiloya ulaşmak ve o kiloda kalmak: Besin alımını fiziksel aktiviteyle dengeleyerek ve tüm yaşam boyunca sağlıklı bir kiloda kalınması önerilmektedir.

• Fiziksel olarak aktif olmak: Fiziksel aktivitenin meme kanseri riskini azalttığı gösterilmiştir. Her hafta toplam 150-300 dakika boyunca fiziksel aktivite önerilmektedir.

• Alkol kullanımını sınırlamak ya da tümden kaçınmak: Alkol meme kanseri riskini artırır. En iyisi hiç alkol kullanmamak ya da 1 birimden fazla tüketmemektir. 1 birim alkollü içki 355 cc (1 küçük) bira, 150 cc (1 kadeh) şarap, 45 cc yüksek alkollü içkiye (1 tek rakı, 4,5 cl viski vb.) karşılık gelir

Tarama testi olarak:²

• 40-44 yaş arası kadınlar her yıl mamografi (meme filmi) çektirerek tarama yaptırabilirler.

• 45-54 yaş arası kadınlar kesinlikle her yıl mamografi yaptırmalıdır.

• 55 yaş ve üzerindeki kadınlar iki yılda bir mamografi yaptırabilirler.

• Meme kanserinin en yaygın belirtisi yeni bir yumru ya da kitledir. Ağrısız, düzensiz kenarları olan sert kitlelerin kanser olma ihtimali daha yüksektir; ancak meme kanserleri hassas, yumuşak ve yuvarlak hatta ağrılı bile olabilir.³

• Memenin tamamının veya bir kısmının şişmesi (belirgin bir yumru hissedilmese bile)

• Ciltte kaşınma veya çekintiler (bazen portakal kabuğu görüntüsü oluşabilir)

• Meme veya meme ucu ağrısı

• Meme ucunun içe çekilmesi (içe dönme)

• Kızarıklık, pullanma, meme ucunun veya meme derisinin kalınlaşması

• Meme ucunda akıntı (süt haricinde)

• Şişmiş lenf düğümleri (Bazen meme kanseri koltuk altındaki ya da köprücük kemiği çevresindeki lenf düğümlerine yayılabilir ve memedeki orijinal kitle fark edilecek ölçüde büyümeden bu düğümler şişip fark edilebilir.)

Meme kanseri tanısı koymak ya da tanı konduktan sonra izlemek için aşağıdaki incelemeler yapılabilir:4

• Tanı amaçlı mamografi

• Meme ultrasonu

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI)

• Biyopsi

Meme kanseri tanısı konduktan sonra, tedavi ekibi hastanın durumunu ele alır ve aşağıdaki yöntemlerden biri ya da birkaçı ile tedavi uygulanmaya başlar.5

Lokal tedaviler:⁵

• Ameliyat

• Radyasyon tedavisi

Sistemik tedaviler:⁵

• Ameliyat

• Hormon tedavisi

• Hedefe yönelik tedavi

• İmmünoterapi

Metastatik meme kanseri, kanserin memeden uzak organlara, örneğin kemiklere, akciğerlere ya da vücudun diğer bölümlerine yayılmış olduğu anlamına gelir. Bu, kanser nereye yayılmış olursa olsun yine de meme kanseri adını alır. Örneğin akciğerlere yayılmış olan meme kanserine yine “meme kanseri” denir ve meme kanseri tedavisi uygulanır.¹

Kanser hücreleri memelerden diğer organlara lenf sistemi ya da kan dolaşımı yoluyla yayılabilir. Meme kanseri çoğu zaman koltuk altındaki lenf düğümlerine yayılır; buradan vücudun bağışıklık sisteminin bir parçası olan lenf dolaşımına katılır. Kanser diğer organlara ulaştıktan sonra yeni tümörler oluşturur.¹

Meme kanseri tanısı konduktan sonra, doktorlar bu kanserin yayılıp yayılmadığını, eğer yayıldıysa ne ölçüde yayıldığını araştırmaya başlar. Bu sürece evrelendirme adı verilir. Kanserin evresi vücutta ne miktarda kanser olduğunu tarif etmeye yarar. Kanserin ne ölçüde ciddi olduğunu ve en iyi tedavisinin nasıl olabileceğini belirlemeye yardımcı olur.²

Evrelendirme sistemlerinde aşağıdaki veriler kullanılır:²

• Tümörün yayılımı (boyutu): Kanser ne kadar büyük? Komşu bölgelere yayılmış mı?

• Komşu lenf düğümlerine yayılmış mı? Eğer yayılmışsa, kaç lenf düğümü tutulmuş.

• Kanser akciğer, karaciğer ve bunlar gibi uzak organlara yayılmış mı?

• Östrojen reseptörü durumu: Kanser östrojen reseptörü adı verilen bir proteini içeriyor mu?

• Progesteron reseptörü durumu: Kanser progesteron reseptörü adı verilen bir proteini içeriyor mu?

• HER2 durumu: Kanser HER2 adı verilen bir proteinden çok fazla üretiyor mu?

• Kanserin derecesi: Kanser hücreleri ne ölçüde normal hücrelere benziyor?